Na wstępie pragniemy wskazać, że inspiracją tego artykułu jest również problem naszego klienta.
Warto pamiętać, że dziedziczenie na podstawie testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Każdy ( pełnoletni i nie ubezwłasnowolniony) może sporządzić testament.
W treści testamentu sporządzający go – spadkodawca – może w sposób całkowicie dowolny rozdysponować swój majątek. Może się więc zdarzyć, iż spadkodawca zapisze cały majątek osobie obcej, a najbliższa rodzina dowie się o tym kilka tygodni czy nawet miesięcy po śmierci spadkodawcy.
Zdarza się, że takie rozdysponowanie majątkiem jest dokonywane z pokrzywdzeniem najbliższej rodziny – w szczególności małżonka i dzieci, dlatego właśnie wprowadzono instytucję ZACHOWKU.
DLA KOGO ZACHOWEK?
Uprawnienie do zachowku wynika ze szczególnie bliskiej więzi rodzinnej między spadkodawcą a uprawnionym.
Zgodnie z art. 991 § 1 k.c. – uprawnienie do zachowku przysługuje jedynie zstępnym spadkodawcy (tj. dzieciom, wnukom, itd.), małżonkowi spadkodawcy oraz rodzicom spadkodawcy. Katalog ten obejmuje także przysposobionego (adoptowanego) i jego zstępnych, jak również przysposabiającego (tych którzy adoptowali), który wchodzi w miejsce rodziców naturalnych przysposobionego.
Osoby te są uprawnione do zachowku pod warunkiem, że byłyby w danym wypadku powołane do spadku z ustawy.
Oznacza to m.in., że rodzice spadkodawcy będą uprawnieni do zachowku jedynie w sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych (dziecki) mogących i chcących dziedziczyć – rodzice dziedziczą bowiem z ustawy dopiero w braku zstępnych spadkodawcy.
Ponadto małżonek spadkodawcy nie będzie uprawniony do zachowku, jeżeli małżonkowie pozostawali w separacji i oczywiście po rozwodzie.
JAKA WYSOKOŚĆ ZACHOWKU?
Roszczenie o zachowek to roszczenie jedynie o zapłatę sumy pieniężnej. Jego wysokość to co do zasady 1/2 wartości udziału spadkowego, jaki przypadłby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Jeśli jednak uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo uprawnionym jest małoletni zstępny spadkodawcy wówczas wysokość zachowku stanowi równowartość 2/3 wartości udziału, jaki przypadłby mu w spadku, gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego.
Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych
(ustala sąd) oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili (notarialnie bądź sądownie), natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku:
– drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
– darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.
Zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego.
Jeżeli uprawnionym do zachowku jest zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek poniesione przez spadkodawcę koszty wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.
Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.
Jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny.
Po określeniu czystej wartości spadku dolicza się do niej, dla ustalenia s
W JAKIM TERMINIE WYSTĄPIĆ O ZACHOWEK?
Nie warto zwlekać z wystąpieniem do sądu z pozwem o zachowek.
Roszczenie o zachowek (tak jak wiele roszczeń cywilnoprawnych) przedawnia się wynosi 5 lat licząc od ogłoszenia testamentu, a gdy zobowiązanym do zaspokojenia roszczenia o zachowek jest zapisobierca windykacyjny bądź obdarowany wówczas termin ten liczymy od otwarcia spadku (tj. od daty śmierci spadkodawcy).