Miejsce pochówku zmarłych na cholerę, której epidemie występowały na tym terenie w latach 1855, 1894 i 1901. Miejsce wybrano z dala od zabudowań, na terenie starej cegielni obecnie w terenach zabudowy wsi Pawłów. Pochówku dokonywano w wyrobisku po wydobyciu gliny.
Według danych zgromadzonych w księgach parafialnych z tamtego okresu, w roku 1855 pochowano czternaście osób z Pawłowa i jedną z Cukrówki. W roku 1894 i 1901 jeszcze dwadzieścia sześć osób z miejscowości: Budki, Chlewiska, Cukrówka, Huta, Koszorów, Rzuców, Smagów, Stefanków i Zaława.
W rzeczywistości dokładnej liczby spoczywających tu zmarłych nie da się ustalić, gdyż podczas kolejnych epidemii cholery w latach 1867 i 1873 nie odnotowywano przyczyny zgonu oraz miejsca grzebania zmarłych.
Przywrócili mu szacunek
Cmentarz choleryczny w Pawłowie z racji swojego położenia i obaw przed epidemią przez lata zarastał i popadał w zapomnienie. Oznaczony tylko drewnianym krzyżem, który z czasem również uległ zniszczeniu.
W latach 2013 – 2014 staraniem mieszkańców Pawłowa oraz Gminy Chlewiska został uregulowany stan prawny działki cmentarnej oraz przeprowadzono prace porządkowe.
Wyrównano i utwardzono teren, wykonano tablice pamiątkową i wzniesiono nowy Krzyż.
Cmentarz choleryczny w Pawłowie został umieszczony w gminnym rejestrze zabytków i stanowi świadectwo historii naszego regionu.
Pomnik
Umieszczona na płycie pomnika inskrypcja:
Panie! Czymże ja jestem przed Twoim obliczem? Prochem i niczem…”
to cytat z „Dziadów” Adama Mickiewicza, który zmarł również na cholerę w 1855 roku – w tym samym w którym założono tutejszy cmentarz.
Krzyż – Karawaka
Karawaka, krzyż choleryczny, krzyż morowy – krzyż pochodzący z XVI – XVII wieku z miasta Caravaca w Hiszpanii. W czasie trwania zaraz rozprzestrzenił się na wschód. Prawdopodobnie jego pierwowzorem był krzyż patriarchalny tzw. papieski. Karawaka była bardzo popularna w Polsce pod koniec XVIII, w XIX i na początku XX wieku.
Krzyż tworzy pionowa belka i dwie poprzeczki. Znaczna część karawak w Polsce miała obie poprzeczki równej długości choć występują karawaki z górną poprzeczką nieco krótszą.
Ustawiony krzyż miał chronić mieszkańców przed wszelkimi nagłymi nieszczęściami, przede wszystkim jednak przed zarazą, najczęściej cholerą.
Na karawakach umieszczano siedem krzyżyków i osiemnaście liter będących kluczem do łacińskiej modlitwy Świętego Zachariasza.
Karawaki umieszczano siedem krzyżyków i osiemnaście liter będących kluczem do łacińskiej modlitwy Świętego Zachariasza.
Karawaki umieszczano również w domach, wieszając w postaci drewnianych lub metalowych krzyży, najczęściej na wewnętrznej stronie drzwi. Bardzo często zawieszano również karawaki wydrukowane na papierze lub noszono przy sobie jako metalowe krzyżyki lub medaliony. Karawaki drukowane i w postaci medalionów łączone były często z krzyżem lub medalikiem świętego Benedykta, który miał również przypisywane właściwości ochronne.
Na tutejszej karawace umieszczono inskrypcje: modlitwy Świętego Zachariasza na awersie oraz błogosławieństwo Świętego Benedykta na rewersie krzyża.
info: tablica przy cmentarzu
