Nauka zawdzięcza im najstarszą kolekcję dokumentalnych nagrań dźwiękowych polskiej muzyki tradycyjnej. Głównym dziełem Sobieskich są ogromne zbiory nagrań terenowych. Już w 1945 r. rozpoczęli akcję „zbierania” muzyki ludowej, a dzięki ich zaangażowaniu podjęto ogólnopolską Akcję Zbierania Folkloru Muzycznego (1950-1954), w której uczestniczyło ponad 300 osób. Dzięki niej stworzono ogromny zbiór nagrań z terenu całej Polski przechowywany w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk.
Pozyskana przez szydłowieckie Muzeum kolekcja instrumentów gromadzonych przez Sobieskich, w części znana jest z publikacji w „kanonie” polskiej literatury etnomuzykologicznej (Polska muzyka ludowa i jej problemy , pod red. L. Bielawskiego, 1973; Stanisława Olędzkiego Polskie instrumenty ludowe,1978). Przez lata przechowywana była w Instytucie Sztuki PAN, po śmierci Jadwigi Sobieskiej znalazła się w posiadaniu spadkobierców. Jest to zbiór kilkudziesięciu muzycznych artefaktów, głównie ludowych instrumentów polskich, środkowoeuropejskich i bałkańskich, należących do wszystkich, najważniejszych grup wg klasyfikacji Hornbostela i Sachsa: idiofonów, membranofonów, chordofonów i aerofonów. Są to, m.in. lira korbowa z końca XIX w./pocz. XX w. z Rzeczniówki koło Krzemieńca (Ukraina), cymbały rzeszowskie z I poł XX w., skrzypce i basy z lat 20. XX w. Rafalskiego ze wsi Jagodne, skrzypce –zabawka Klejnasa z 2. poł XX w., liczące pół wieku mazanki Grocholskiego, dudy żywieckie, dudy wielkopolskie i elementy dud i kozłów wielkopolskich (czary głosowe i piszczałki) z I poł. XX w., piszczałka-dwojnica bałkańska, piszczałka wielkopostna, bałkański chordofon. W kolekcji znalazły się także rzeźby ludowe o tematyce muzycznej.
Wszystkie instrumenty kolekcji mają ogromną wartość historyczną, dokumentacyjną i artystyczną. Skromna jej część (7 instrumentów) prezentowana była do niedawna, wraz z kolekcją szydłowieckiego muzeum, na ekspozycji czasowej w Muzeum Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli. Po pracach konserwatorskich, którym poddana zostanie w najbliższym czasie, znajdzie się na wystawie biograficznej poświęconej Sobieskim, planowanej do realizacji w roku przyszłym. Kilkadziesiąt obiektów kolekcji znajduje się już w na portalu www.instrumenty.edu.pl .
Jadwiga Sobieska była współtwórczynią szydłowieckiego muzeum. Dzięki niej instytucja w początkach swego istnienia, pozyskała szereg cennych instrumentów muzycznych i nawiązała kontakty z najbardziej wartościowymi ludowymi budowniczymi instrumentów. Polska etnomuzykolog zmarła w Warszawie w 1995 r. Kolekcja ta to najcenniejszy prezent dla szydłowieckiego Muzeum, które w tym roku obchodzi 40-lecie otwarcia się dla zwiedzających.
dr Aneta Oborny
dyrektor MLIM
