Według ustnego przekazu krzyż stanął w miejscu, w którym zginął ścigany przez carski patrol bojowiec PPS Jan. Jego tragiczna śmierć ma związek z wydarzeniami rewolucji toczącej się w latach 1905 – 1907 w Królestwie Polskim.

Rewolucja w latach 1905 – 1907 spowodowała w Radomskiem strajki, demonstracje i zamachy na szczególnie znienawidzonych carskich urzędników. Żądano autonomii politycznej, wolności słowa i stowarzyszeń, polskich szkół oraz ośmiogodzinnego dnia pracy. Jesienią 1905 roku strajki objęły Radom, Iłżę, Drzewicę, Białobrzegi, Warkę, Przysuchę, Zwoleń i Szydłowiec. Przekraczały granice miast obejmując również tereny wiejskie. Niejednokrotnie pociągały za sobą ofiary śmiertelne.

Krzyż z ulicy Piaskowej w Szydłowcu nie jest jedyną pamiątką rewolucyjnych wydarzeń. W 1907 roku mieszkańcy Woli Korzeniowej wystawili kapliczkę słupową wykonaną z piaskowca, zwieńczoną krzyżem. W wydrążonej wnęce znajduje się obrazek Matki Boskiej. Według relacji wiekowej mieszkanki wsi p. Izabeli Pacek: „kapliczka stoi tu, gdzie zginęli ludzie”. Bliższych informacji nie umiała udzielić. Możliwe, że śmierć tych ludzi była spowodowana wydarzeniami związanymi z rewolucją 1905 – 1907. Na szydłowieckim cmentarzu znajdziemy również ślady rewolucyjnych wydarzeń. Na jednej z tablic nagrobnych widnieje napis w języku rosyjskim: „Zdieś pokoitsia prach ziemskawo strażnika Stiepana Siemienowicza Bagura proż. 41 umier 17 janwaria 1905 g. Mir prachu twojemu. Niezbojennyj muż i otiec.” ( Tutaj spoczywają prochy ziemskiego strażnika Stiepana Siemienowicza Bagura żył 41 lat, zmarł 17 stycznia 1905 roku. Pokój twoim prochom. Niezapomniany mąż i ojciec). Być może śmierć Bagura ma jakiś związek z wydarzeniami rewolucyjnymi. Na płycie nagrobnej, znajdującej się w II kwaterze napisano, że zmarły w 1918 roku Stanisław Koziński był więźniem politycznym w 1905 roku. Na jednej z płyt napisano: „Antoni Cendrowski 1871 – 1932 bojowiec PPS, więzień zesłaniec polityczny cześć jego pamięci” .

Irena Przybyłowska – Hanusz

Artykuł dotyczący krzyża na ulicy Piaskowej mozecie przeczytać TUTAJ

fot. szydlowiecpowiat.pl